ارتباط با ما 02188217901

بازرگانی بین الملل

زمان مطالعه: 11 دقیقه

آیا ایران میتواند گندم برداشت شده روسیه را توزیع کند؟

اتحادیه اروپا، با وجود کمبود غلات، بانک کشاورزی روسیه را تحریم کرد و اکنون نمی تواند غلات لازم را خریداری کند و از طرفی هم مسیرهای ترانزیتی جایگزین ایران از سوییفت قطع هستند؛ در نتیجه برداشت های 2022 اکنون در حال حرکت به سمت شرق هستند. 

در شرایطی که به نظر می رسد غرب سر عرضه گندم و غلات برای سال آتی (2022) به مشکل خورده است، تحریم کردن کامل تجارت با روسیه علیه خودشان در این حوزه نتیجه خواهد داد.
برای سالیان دولت‌های غربی بر محصول اوکراین که می‌تواند از طریق مرزهای اوکراین با لهستان، مجارستان، اسلواکی و رومانی به اروپا منتقل شود، تکیه کرده‌ بودند. واقعیت این است که اتحادیه اروپا به درستی برای تامین امنیت این زنجیره‌های تامین سرمایه‌گذاری نکرده بود و پس از جدا شدن از روسیه، اکنون با مشکلاتی مواجه است.

در حالی که اوکراین تامین کننده عمده گندم و غلات است، اما به اندازه کافی در تاسیسات ذخیره سازی سرمایه گذاری نکرده است. برداشت سال گذشته به رکورد 86 میلیون تن رسید، اما تنها 45.5 میلیون تن صادر شد. به دلیل عدم سرمایه گذاری در تاسیسات ذخیره سازی و انبارداری در اوکراین و اتحادیه اروپا، ذخایری ایجاد نشده است. اکنون، با کمبود منابع اوکراین، اتحادیه اروپا که آمادگی کافی را ندارد، اکنون با شمال آفریقا، خاورمیانه و آسیا برای تامین منابع رقابت می کند.

روسیه همانطور که برای صادرات گاز شهرت دارد، بزرگترین تولید کننده گندم و غلات در جهان هم هست که 17 درصد از عرضه جهانی (در مقابل اوکراین 6 درصد) را به خود اختصاص داده است. دیگر تامین کنندگان عمده جهانی چین، هند و قزاقستان هستند که هیچ کدام از تعاملات قبلی با غرب کاملاً راضی نیستند (ایالات متحده در سال 2018 بر غلات چینی مالیت وضع کرد) و در هر صورت زنجیره های تامین گندم و غلات را برای منطقه مربوطه خود سازماندهی کرده اند. از طرفی هم چین و روسیه به صادرات غلات ادامه می دهد، اما هند و قزاقستان هر دو صادرات این محصولات را ممنوع کرده اند.

ایالات متحده، کانادا و استرالیا همگی بیشتر از اوکراین غلات تولید می کنند، با این حال، تمایلی به منحرف کردن عرضه ندارند. با این حال، طبق لفاظی غرب، کاهش صادرات گندم روسیه، تحت تحریم های اتحادیه اروپا، یک مشکل ساخت روسیه است و ربطی به قطع بانک کشاورزی روسیه از سوییفت توسط بروکسل و یا عدم آمادگی کامل غرب برای عواقب این تصمیم که منجر به قطع ارتباطات باروسیه شد، ندارد.

در هر حال، روسیه غلات خودش را صادر می کند و انتظار می رود که در سال جاری برداشت بی سابقه ای هم داشته باشد. توزیع آن به دلیل تحریم و بسته شدن بنادر روسیه به اتحادیه اروپا و توانایی اتحادیه اروپا برای پرداخت همچنان یک مسئله باقی می‌ماند.

ایران برای کمک کردن وارد عمل شده است. محمدرضا مرتضوی، رئیس انجمن‌های صنایع غذایی ایران گفته است که ایران در حال مذاکره برای ترانزیت غلات از روسیه به منطقه خلیج فارس و سایر کشورها است. وی افزود: ایران می‌تواند گندم را از روسیه به کشورهای دیگر ترانزیت کند و شرکت‌های ایرانی می‌توانند بر تجارت مسلط شوند.

وی خاطرنشان کرد: ایران، روسیه و قزاقستان می توانند گندم و غلات را با سایر محصولات مانند سبزیجات، میوه جات و لبنیات مبادله کنند. به گفته مرتضوی، پیش‌بینی می‌شود ایران امسال ۷.۵ میلیون تن گندم وارد کند و تا شهریورماه خرید تضمینی ۵.۵ میلیون تن گندم داخلی افزایش یابد. که حدود 25 درصد از بازده اوکراین است و این کافی نیست، اما به اروپا کمک خواهد کرد. حال مشکل چیست؟ غربار تجارت ایران را تحریم کرده و ارتباط ایران را با شبکه بانکی جهانی سوئیفت قطع کرده است. حتی اگر اتحادیه اروپا بخواهد غلات ترانزیت شده از طریق ایران را خریداری کند، قانونا نمی تواند هزینه آن را بپردازد.

روسیه انتظار دارد امسال 130 میلیون تن غلات از جمله 87 میلیون تن گندم برداشت کند.از طرفی چین با وجود اینکه برداشت زمستانه اش در سال‌های 2021-2022 به دلیل شرایط نامساعد جوی کاهش یافته بود و هیچ کدام برای صادرات مناسب نبود، انتظار دارد 650 میلیون تن غلات برداشت کند. ایالات متحده، طی اقدامی هوشمندانه، در سال ۲۰۱۸ تعرفه‌هایی را برای محصولات کشاورزی و غلات بر چین وضع کرد که بسیاری از آنها همچنان پابرجا هستند. این قانون گذاری، صادرات غلات ایالات متحده را از بین برد و در زمانی که به آن نیاز است، دوباره به منابع جهانی بازگشته است.

پیام اصلی این است که تولید غلات و گندم به اندازه کافی در سراسر جهان برای تغذیه همه وجود دارد و حتی اضافه است. با این حال، ترکیبی از فقدان سرمایه‌گذاری در انبار و انبارداری، مدیریت مشکل‌ساز امنیت غذایی و تداخل گسترده در زنجیره‌های تامین ناشی از تحریم‌ها و تعرفه‌های تجاری، خسارات زیادی را وارد کرده است. برداشت ماه می تا ژوئن تقریباً به پایان رسیده است و گزینه های جایگزین، حداقل برای اتحادیه اروپا، وجود ندارد.

لازم به ذکر است که این کمبود غلات در اروپا پس لرزه های دیگری نیز خواهد داشت. بخش عمده ای از برداشت جهانی غلات در پاییز (سپتامبر-اکتبر) 2022 در واقع برای تغذیه دام های زمستانه در نظر گرفته شده است. اگر گلوگاه‌های ساخته جنگ یا مساله زنجیره‌های تامین جایگزین را نتوان طی چهار تا پنج ماه آینده برطرف کرد، میلیون‌ها حیوانی که قبلاً برای مصرف اتحادیه اروپا تعیین شده بودند، باید از بین بروند و یا از گرسنگی بمیرند.

عواقب جنگ در اکراین روی امنیت غذا در جهان

با رخدادن منازعات انسانی، شک های اقلیمی به کره زمین، ویروس کووید-19 و افزایش هزینه های زندگی، امنیت غذا در جهان با مشکلات زیادی روبرو شده است. جنگ در اکراینی که سبد نانی در دنیا است (عمده تامین کننده کندم و جو)، باعث شده که ریسک های عمیق تر شدن این چالش ها در مقیاسی غیرموازی هم افزایش پیداکند. 

مسیر بهبود اقتصادی پس از همه‌گیری کووید-19 ناهموار است و با گسترش انواع جدید ویروس مختل شده است. درآمد خانوارها همچنان با رکود مواجه است و پیش بینی ها برای سال 2022 کسری ساعت کاری معادل 52 میلیون شغل تمام وقت را نشان می دهد. منابع دولتی پس از بسته های حمایتی تریلیون دلاری به شدت تحت فشار قرار گرفته اند تا از فروپاشی اقتصادی جلوگیری شود. بار بدهی جهانی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به سطوح خطرناکی رسیده است و حدود 60 درصد از کشورهای کم درآمد اکنون یا در تنگنای بدهی قرار دارند یا در معرض خطر فرو رفتن در قرض هستند.

پس از یک افزایش بی امان قیمت ها از اواسط سال 2020، قیمت های جهانی مواد غذایی از اوج های قبلی بحران سال های 2008-2011 فراتر رفت و جنگ فشار بیشتری برای رسیدن به این اوج تاریخی جدید ایجاد کرد. با پایین آمدن درآمدها به دلیل افزایش قیمت مواد غذایی، وضعیت امروز بسیار نگران کننده تر از آن بحران های گذشته است. علاوه بر این، سایر عوامل اصلی گرسنگی در حال تشدید هستند. درگیری های مسلحانه دولتی بین سال های 2010 تا 2020 تقریباً دو برابر شده است. و تعداد آوارگان در سراسر جهان، که از آسیب پذیرترین افراد هستند، بیش از سه برابر شد و مرز 100 میلیون نفر را شکست. بحران اقلیمی هم استرس بیشتری را به امنیت غذایی اضافه می کند.

تورم در حوزه مواد غذایی در بسیاری از نقاط به طرز نگران کننده ای بالا است و در 40 کشور به 15 درصد یا بیشتر می رسد. این امر مشکلات عمده ای را برای خانواده های فقیر ایجاد می کند که اغلب بیش از نیمی از درآمد خود را صرف غذا می کنند. شاخص برنامه جهانی غذا (WFP) برای تشخیص افزایش قیمت ها در حال حاضر بالاترین هشدار را برای بازارهای 51 کشور از 62 کشور گزارش می کند.

در حالی که در اوایل سال جاری، 570 هزار نفر در شرایط قحطی و 44 میلیون نفر تنها یک قدم با شرایط قحظی قرار داشتند، این تعداد به 750هزار نفر در شرایط قحطی و 48.9 میلیون نفر در یک قدمی افزایش یافته است (تقریباً 5 میلیون بیشتر از سه ماه پیش). بر اساس پایش تقریباً واقعی WFP، امنیت غذایی در 23 کشور از 92 کشوری که تحت نظارت هستند، در معرض “خطر زیاد” یا “در خطر متوسط اما رو به وخامت” قرار دارد.

با طولانی شدن جنگ، انتظار می رود وضعیت امنیت غذایی جهانی بدتر شود. پیش‌بینی می‌شود که گرسنگی حاد با عملیات برنامه جهانی غذا تا 47 میلیون نفر دیگر در 81 کشور افزایش یابد (از 276 میلیون به 323 میلیون نفر) که یک جهش تکان‌دهنده 17 درصدی خواهد بود و در کشورهای جنوب صحرای آفریقا هم شدید ترین جهش مورد انتظار است. تحقیقات بانکی نشان می دهد که هر یک درصد افزایش در قیمت مواد غذایی 10 میلیون نفر را به فقر شدید می کشاند.

افزایش قیمت مواد غذایی همچنین تلاش های آژانس های بشردوستانه را با مشکل مواجه می کند، زیرا افزایش قیمت مواد غذایی، سوخت و حمل و نقل سطح کمک ها را به شدت محدود می کند. برای مثال برنامه جهانی غذا، پیش‌بینی می‌کند که هزینه‌های تهیه غذا و حمل‌ونقل در مقایسه با میانگین سال ۲۰۱۹ حدود ۷۱ میلیون دلار در ماه افزایش می‌یابد که ۴۴ درصد افزایش می‌یابد و برای تغذیه ۳.۸ میلیون نفر با یک سهمیه غذا در روز برای یک ماه کافی است.

چالش های کنونی ناامنی غذایی عمدتاً به مسائل دسترسی و مقرون به صرفه بودن مرتبط است. با این حال، شرایط آب و هوایی شدید همراه با کمبود ذخایر کود و محدودیت‌های لجستیکی مداوم می‌تواند به راحتی بحران دسترسی به غذا را به یک بحران در دسترس تبدیل کند، که چشم‌انداز آسیب‌پذیرترین قشر جهان را بیشتر تیره‌ کند.

 

نمودار تعداد افرادی که با گرسنگی حاد در دنیا روبرو هستند

وضعیت محصولات در کشور های AMIS

نقشه وضعیت محصولات، اطلاعات برای هر چهار محصول اساسی را در تاریخ 28 می 2022 بصورت ترکیب شده نشان میدهد. شرایط محصولات در مناطق اصلی رشد گندم، ذرت، برنج و سویا بر اساس ترکیبی از ورودی‌های تحلیلگر محصولات ملی و منطقه‌ای همراه با داده‌های مشاهدات زمین اندازه گیری شده است. فقط محصولاتی که در شرایطی غیر از شرایط مطلوب خود قرار دارند با نماد خود روی نقشه نمایش داده شده اند.

وضعیت کلی در یک نگاه:

گندم: در نیمکره شمالی، شرایط در غرب اروپا، اوکراین، ایالات متحده و کانادا متوسط است. کاشت در نیمکره جنوبی آغاز شده است.

ذرت: در نیمکره جنوبی، برداشت در برزیل، آرژانتین و آفریقای جنوبی ادامه دارد. در نیمکره شمالی، کاشت در آمریکای شمالی و چین در حال پیشرفت است در حالی که در اروپا محصولات جمع آوری میشوند.

برنج: برداشت برنج رابی در هند به پایان می رسد. توسعه برنج تک فصل و اوایل فصل در چین ادامه دارد. در جنوب شرقی آسیا، کاشت برنج فصل مرطوب در کشورهای شمالی آغاز می شود در حالی که کاشت برنج در فصل خشک در اندونزی به تعویق افتاده است.

دانه سویا:در نیمکره جنوبی، برداشت در آرژانتین در شرایط مختلط ادامه دارد. در نیمکره شمالی، کاشت در ایالات متحده، کانادا، چین و اوکراین ادامه دارد.

دورنمای عرضه و تقاضا در دنیا

در این مقاله به بررسی عرضه و تقاضا کالاهای اساسی غذایی در دنیا پرداخته ایم. 

گندم

پیش بینی می شود تولید در سال 2022 برای اولین بار در چهار سال گذشته کاهش یابد (0.8 درصد نسبت به رکورد سال 2021 کاهش پیشبینی میشود) که بیشتر منعکس کننده تولیدات کمتر در استرالیا، هند، مراکش و اوکراین است.

همچنین پیشبینی میشود که تجارت در 2022/23 از رکورد 2021/22 کمتر شود، که عمدتاً منعکس کننده صادرات کمتر از اوکراین، به دلیل درگیری، و همچنین آرژانتین، استرالیا و هند است که ناشی از تولید کمتر و مساله ممنوعیت صادرات در هند است.

پیش‌بینی می‌شود که سهام تا انتهای2023 تا حدی بالاتر از سطح شروع سال افزایش یابد، که این افزایش عمدتاً در چین، روسیه و اوکراین بیشتر از کاهش پیش‌بینی‌شده سهام در چندین کشور در آفریقا و آسیا است.

ذرت

پیش‌بینی می‌شود که تولید در سال 2022 کاهش یابد که 1.6 درصد نسبت به رکورد سال 2021 کاهش یافته است و دلیل عمده آن تولیدات کمتر در اوکراین و ایالات متحده است.

مصرف در سال 2022 به میزان 0.4 درصد کاهش خواهد یافت که تقریباً نشان دهنده مصرف کمتر خوراک به ویژه در کانادا، اتحادیه اروپا و ایالات متحده است.

پیش‌بینی می‌شود تجارت در سال 2022 (دو ماه آینده) کاهش یابد که ناشی از کاهش شدید صادرات از اوکراین و همچنین کاهش در دسترس بودن صادرات آرژانتین و ایالات متحده است. از طرف واردکننده هم خریدهای کوچکتری برای کانادا، چین و اتحادیه اروپا پیش بینی شده است.

پیش بینی می شود سهام (پایان سال 2022) کاهش یابد و 1.1 درصد کمتر از سطح افتتاحیه باشد. در حالی که انتظار می رود بیشترین کاهش در چین و ایالات متحده وجود داشته باشد، سهام در سطح منطقه ای در آسیا، آمریکای شمالی، آفریقا، آمریکای مرکزی و اروپا هم کاهش می یابد.

 

برنج

پیش‌بینی می‌شود که تولید در سال 2022 کمی کمتر از بالاترین حد خود (در سال 2021) باشد. برداشت فراوان آسیایی، و همچنین محصولات بزرگتر در آفریقا و استرالیا، تا حد زیادی کمبود را در سایر نقاط جهان جبران می‌کند.

مصرف در سال 2022 نسبت به اوج سال 2021 تغییر چندانی نداشته است، زیرا رشد مستمر در مصرف غذا تا حد زیادی با کاهش استفاده های غیرغذایی خنثی می شود.

اگرچه کاهش تقاضای واردات از خاور دور رشد تجارت را کاهش میدهد، پیش‌بینی می‌شود تجارت در سال‌های 2022 و 2023 همچنان در یک روند انبساطی باقی بماند.

سهام (2022) در دومین بالاترین رکورد خود دیده می شود، زیرا کاهش های مورد انتظار، به ویژه در برزیل، میانمار و تایلند، عمدتاً با انباشت در چین و هند جبران می شوند.

دانه سویا

تولید ممکن است به رکورد بالایی برسد که عمدتاً به افزایش شدید سطح بهره‌وری در آرژانتین، برزیل و پاراگوئه و همچنین توسعه مناطق تحت کشت در چین و ایالات متحده مرتبط است.

تجارت در سال 2022/23 (اکتبر/سپتامبر) احتمالاً بهبود قابل توجهی خواهد داشت که عمدتاً ناشی از بهبود پیش‌بینی‌شده در چین است، در حالی که انتظار می‌رود صادرکنندگان عمده آمریکای جنوبی دوباره سهم بازار را به دست آورند.

 

مروری بر یک قرن تجارت غلات

از زمانی که انسان از قرن ها پیش شروع به تولید غلات کرد، نیاز به تجارت آن با همسایه، روستای همسایه یا منطقه ای نزدیک وجود داشت. با بهبود فناوری، طراحی زیرساخت ها، اصلاح ارتباطات و رشد محصولات فراتر از تقاضا، کشورها شروع به جستجوی فراتر از مرزهای خود برای شرکای تجاری کردند.

در حالی که یک قرن پیش تجارت جهانی بصورت جسته و گریخته وجود داشت، مقادیر قابل توجهی از تجارت در دهه 1960 شروع شد و به میلیاردها دلار و میلیون ها تن که در بازار امروزی در سراسر جهان حرکت می کند، ادامه یافت.

گری مک گویگان، رئیس گروه تجارت جهانی آرچر دنیلز میدلند، گفت: (( تجارت، به طور کلی، از یک رابطه منطقه‌ای به یک رابطه بین قاره‌ای جهانی‌تر که توسط فناوری و حمل‌ونقل تسهیل شده است، حرکت کرده است و در واقع همان کاری هست که انسان از بدو میکرده ولی جهانیزه شده است.)) با وجود اینکه موافقت نامه های رسمی بدون تعرفه در100 سال گذشته افزایش یافته است، ما در برخی موارد شاهد هستیم که دولت ها می خواهند برای محدود کردن صادرات یا واردات به قصد پر کردن ذخایر دولتی اقدام کنند.

بر اساس داده های تجارت خارجی کشاورزی ایالات متحده (FATUS)، تجارت جهانی غلات به طور تصاعدی از سال 1921 به 576 میلیون تن در سال 2021 افزایش یافته است.

استفان ووگل، رئیس بخش کالاهای رابوبانک بریتانیا، گفت: «ما رشد قابل توجهی در تجارت داشته ایم، به ویژه در 20 سال گذشته. این روند ادامه خواهد داشت زیرا تولید محصولات در مناطقی که دارای زمین هستند اما جمعیت زیادی را ندارند در حال افزایش است و در سایر مناطق جهان که جمعیت آنها در حال افزایش است، منابع زمین و آب محدود هستند.

همراه با حجم تجارت جهانی، جریان کالاها در داخل و خارج از کشورها نوسان داشته است. پیشرفت‌های فناوری، همراه با سیاست‌های حمایت‌گرایانه و یارانه‌های داخلی که از قبل از جنگ جهانی دوم شروع شد و در اوایل دهه 1970 پس از جهش قیمت مواد غذایی شتاب گرفت، توزیع جغرافیایی جریان‌های تجاری را تغییر داد. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی امریکا در مورد روندها و چالش های جهانی، رشد جمعیت در کشورهای در حال توسعه و در دسترس بودن غذای ارزان، اتکا به واردات را شدید تر میکند.

برزیل به عنوان یک صادرکننده بزرگ در دهه 1970 ظهور کرد و همچنان نقش مهمی در بازار جهانی امروز ایفا می کند، بازاری که احتمالاً در دهه های آینده نیز ادامه خواهد داشت. در حالی که ایالات متحده به عنوان صادرکننده کلیدی باقی می ماند، روسیه در صادرات گندم و برزیل با دانه های سویا که مقصد بیشتر آن چین است، جایگزین جایگاه شماره 1 آن شده است.

چین به یک واردکننده عمده غلات تبدیل شده است زیرا تلاش می کند 22 درصد از جمعیت جهان را تنها با 7 درصد از زمین های قابل کشت خود تغذیه کند. واردات ابتدا در دهه 1970 و به دنبال اصلاحات اقتصادی افزایش یافت و در دهه های 1980 و 1990 با خروج این کشور از انزوا ادامه یافت. در دهه اول پس از الحاق این کشور به سازمان تجارت جهانی در سال 2001، واردات چین توسط سویا و چائیر(ذرت خوشه ای) انجام شد.

ادامه دارد…

 

منبع:world-grain